Jakie znaczenie dla organizmu ma żelazo?
Żelazo to jeden ze składników mineralnych, który odgrywa istotną rolę w kontekście prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Organizm człowieka nie potrafi jednak samemu produkować żelaza, dlatego niezbędne jest dostarczenie tego pierwiastka z pożywienia. Należy przy tym zaznaczyć, iż jego niedobór może doprowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym między innymi do anemii. Jaki wpływ na zdrowie ma żelazo i w jakich produktach można ten pierwiastek znaleźć?
Jaką rolę w organizmie pełni żelazo
W organizmie zdrowego człowieka znajduję się od 4 do 5 gram żelaza. Około 70% tego pierwiastka występuje w hemoglobinie, czyli białku odpowiedzialnym za pobieranie tlenu w płucach oraz jego oddawanie w tkankach. Żelazo jest również pierwiastkiem, który w szpiku kostnym jest wykorzystywany w procesie tworzenia czerwonych krwinek. Jest ono także składnikiem mioglobiny, czyli białka, które umożliwia mięśniom pobieranie tlenu z krwi.
Żelazo występuje również w enzymach tkankowych, którym umożliwia prawidłowe funkcjonowanie. Wpływa także na metabolizm cholesterolu i wspomaga proces detoksykacji szkodliwych substancji w wątrobie.
Warto wiedzieć
Żelazo ro pierwiastek, który jest wchłaniany w dwunastnicy, a następnie wiązany z transferyną, czyli białkiem, które jest odpowiedzialne za jego transport do szpiku kostnego, śledziony oraz wątroby. Największe ilości tego pierwiastka mineralnego są magazynowane właśnie w wątrobie, skąd w przypadku utraty dużej ilości krwi, jest on wykorzystywany w celu produkcji hemoglobiny.
Zapotrzebowanie na żelazo
Żelazo to pierwiastek trudno przyswajalny. Organizm wchłania tylko 10% dostarczanej ilości tego składnika mineralnego. Dlatego też, ważne, aby dziennie przyjmować około 10-20 mg żelaza. Jednocześnie należy podkreślić, iż zapotrzebowanie na żelazo zależy również od wieku, płci oraz stanu zdrowia.
Dzienne dawkowanie żelaza:
- niemowlęta – 0,3 mg,
- dzieci od 6. miesiąca życia do 1 roku – 11 mg,
- dzieci od 1 do 3 lat – 7 mg,
- dzieci od 4 do 12 lat – 10 mg,
- chłopcy od 13 do 18 lat – 12 mg,
- dziewczęta od 13 do 18 lat – 15 mg,
- mężczyźni powyżej 18. roku życia – 10 mg,
- kobiety do 50. roku życia – 18 mg,
- kobiety w ciąży – 27 mg,
- kobiety karmiące – 10 mg,
- kobiety powyżej 50. roku życia – 10 mg.
Jak objawia się niedobór żelaza?
Niedobór żelaza jest bezpośrednio związany ze zmniejszającą się ilością zdrowych czerwonych krwinek, co objawia się:
- zawrotami głowy,
- przyśpieszonym biciem serca i oddechem,
- krwawieniami z nosa
- bladą cerą,
- sińcami pod oczami,
- łamliwością włosów,
- kruchymi paznokciami z charakterystycznymi podłużnymi prążkami z rowkami,
- zajadami,
- apatiom,
- chronicznym zmęczeniem,
- trudnościami z koncentracją.
Przewlekły brak żelaza może doprowadzić do anemii, czyli niedokrwistości. Choroba ta jest szczególnie niebezpieczna dla serca i mózgu, czyli organów bardzo wrażliwych na niedotlenienie, do którego prowadzi anemia.
Uwaga!
Zapotrzebowanie organizmu na żelazo jest szczególnie duże w okresie dojrzewania. Wzrasta ono głównie u młodych dziewczyn, które rozpoczynają miesiączkowanie. Wzmożone zapotrzebowanie na żelazo obserwuje się także u osób z nadwagą i otyłością, będących na diecie i wegetarian oraz u kobiet obficie miesiączkujących, w ciąży i w okresie menopauzy.
Jak objawia się nadmiar żelaza?
Należy jednak zaznaczyć, iż dla prawidłowego funkcjonowania organizmu niekorzystna jest także zbyt duża ilość żelaza. Do takiego stanu może prowadzić wielokrotne przetaczanie krwi oraz hemochromatoza, czyli choroba, która polega na gromadzeniu się żelaza w organizmie.
Nadmiar tego pierwiastka objawia się:
- wzdęciami,
- zaparciami,
- marskością wątroby,
- cukrzycą,
- kardiomiopatią, czyli schorzeniem mięśnia sercowego,
- ciemną pigmentacją skóry.
Nadmiar żelaza w organizmie może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym zaburzeń hormonalnych, depresji, a nawet osteoporozy.
Gdzie znajduje się żelazo?
Bogatym źródłem żelaza są przede wszystkim podroby, w tym szczególnie wątróbka cielęca, wołowa oraz nerki. Ponadto pierwiastek ten znajduje się również w natce pietruszki oraz nasionach roślin strączkowych.
W mniejszych ilościach żelazo znajduje się w pieczywie oraz produktach zbożowych, wołowinie, drobiu i jajach. Z kolei w niewielkim procencie pierwiastek ten można także znaleźć w produktach mlecznych, sardynkach, ryżu, a także w warzywach i owocach.
Co wpływa na wchłanianie żelaza?
Wyróżnia się dwa typy żelaza: żelazo hemowe i żelazo niehemowe. Żelazo hemowe znajduje się w produktach pochodzących od zwierząt i jest najlepiej przyswajane prze organizm, z kolei niehemowe występuje przede wszystkim w produktach roślinnych, a jego wchłanianie jest utrudnione. Aby ułatwić organizmowi wchłanianie żelaza niehemowego, należy włączyć do swojej diety produkty z dużą zawartością witaminy C, w tym przede wszystkim cytrusy, jabłka i paprykę.
Jednak nie wszystkie produkty sprzyjają wchłanianiu żelaza przez organizm. Należy wiedzieć, iż takie substancje jak wapń, fosforany, fityniany i polifenole wiążą ten pierwiastek w związki, które utrudniają jego przyswajalność. Znajdują się one między innymi w otrębach pszennych, herbacie, kawie, orzechach i czekoladzie. Dlatego też, osoby cierpiące na niedobór żelaza powinny ograniczyć ich spożywanie lub nawet całkowicie wyłączyć powyższe produkty ze swojej diety.
Źródła