Zaufanie jest dobre, ale kontrola lepsza, czyli dlaczego nadzór nad administracją publiczną jest tak ważny

W każdym demokratycznym państwie prawnym jednym z głównych aspektów prawidłowego funkcjonowania władzy publicznej jest skuteczna i szczegółowa kontrola administracji. Nadzór nad administracją ma swoją długą historię. Kontrola była sprawowana praktycznie od samego początku istnienia administracji publicznej. A jak to jest obecnie?

Teoria vs praktyka

Najogólniej rzecz ujmując, kontrola ma na celu zbadanie stanu faktycznego ze stanem postulowanym, a także ustalenie zasięgu oraz przyczyn wszelkich zaistniałych rozbieżności pomiędzy tymi dwoma stanami. Tak naprawdę bez odpowiedniej kontroli administracja nie miałaby motywacji do prawidłowego działania. Kontrola ma zawsze charakter następczy, czyli następuje w momencie dokonania przed kontrolowany podmiot określonej czynności, która może zostać zakwestionowana.

Patrzeć władzy na ręce

Dlaczego kontrola administracji jest tak ważna? Przede wszystkim administracja publiczna wykonuje bardzo ważne zadania publiczne, co wiąże się ze sprawowaniem przez nią pewnej władzy. Każde władztwo może być nadużywane oraz nieprawidłowo sprawowane. Aby tego uniknąć, potrzebna jest systematyczna kontrola wszystkich organów administracyjnych.

Podstawowe rodzaje kontroli

W polskim systemie prawnym można wyróżnić dwa rodzaje kontroli: wewnętrzny i zewnętrzny https://student.profinfo.pl/karta-produktu/prawo-administracyjne,58845.html. Kontrola wewnętrzna prowadzona jest w ramach konkretnego urzędu, w jego strukturach przez organ nadrzędny. Może to być np. nadzór ze strony Izby Skarbowej w stosunku do urzędu skarbowego. Kontrolę zewnętrzną administracji publicznej sprawuje m.in.:

• parlament,
• rzecznik praw obywatelskich,
• prokuratura,
• organy kontrolne takie, jak np.: Najwyższa Izba Kontroli, biura kontroli, izby obrachunkowe, itp.,
• media,
• sądy i trybunały.

Rodzajów kontroli jest naprawdę wiele. Wyróżniamy na przykład kontrolę ograniczoną i nieograniczoną, wykonywaną bezpośrednio i pośrednio, planowo i doraźnie. Kontrola może być również wstępna, faktyczna oraz następna, a także instytucjonalna oraz funkcjonalna.

Fikcja kontrolna

Instytucja kontrolna administracji publicznej bardzo ładnie wygląda na papierze, natomiast w rzeczywistości jest ona niejednokrotnie nieefektywna. Centralny ośrodek kontrolny nie jest w stanie poddać nadzorowi wszystkich organów administracyjnych. Kontrole odbywają się wyrywkowo i sporadycznie, co, tak naprawdę, stanowi fikcję, ponieważ poszczególne jednostki jak i osoby mogą unikać takiej kontroli, a bardzo często wiedzą o niej dużo wcześniej.